را معرفي كرد . در ادامه اين روند در سال هاي مختلف به S/ شركت آي . بي . ام در اواسط دهه ٦٠ ميلادي ساختار 360

را عرضه نمود. هريك از اين ساختارها بوسيله يك مجموعه سخت S/370, 370-XA, ESA/370, ESA/ ترتيب ساختارهاي 390

معرفي كرد. ESA/ افزار و تعدادي سيستم عامل پشتيباني شدند. در دهه ٩٠ ميلادي آي بي ام ساختار جديدي را تحت عنوان 390

اين ساختار بر روي سيستم هاي سخت افزاري آي بي ام موسوم به 9672 پياده شده است. همزمان با معرفي اين ساختار و سخت

MVS/ESA را ارائه نمود. اين سيستم عامل ادامه سيستم عامل قبلي يعني OS/ افزار، آي بي ام در سال ١٩٩٠ سيستم عامل 390

.مي باشد

در ادامه اين روند و در جهت بر آوردن نيازهاي روز مشتريان ، در سال ٢٠٠١ ميلادي آي بي ام ساختار جديدي را تحت عنوان

شامل مجموعه ) zSeries معرفي كرد. اين ساختار بر روي سيستم هاي سخت افزاري جديد آي بي ام موسوم به z/Architecture

پياده شده است. ( Z900, Z990 , Z800, Z هاي 890

را ارائه نمود. اين سيستم عامل ادامه z/OS همزمان با معرفي ساختار و سخت افزار جديد ، آي بي ام در اكتبر ٢٠٠١ سيستم عامل

.مي باشد OS/390 V2R سيستم عامل قبلي يعني 10

تنها z/OS ، قابل اجرا مي باشند ولي براساس نظر آي بي ام zSeries اگر چه ساير سيستم هاي عامل آي بي ام بر روي ماشين هاي

.را بكار گيرد z/Architecture سيستم عاملي است كه مي تواند تمامی امكانات سخت افزاري ايجاد شده در ساختار

امروزه رقابت در محيط های تجاری بی سابقه شده است. کامپيوتری کردن، متمرکز کردن و جهانی کردن تجارت ها کام ً لا تغيير کرده
است و راههای جديدی برای طراحی، فروش و بکارگيری محصول فراهم شده است.
می باشد. (Enterprise ) نمايش يک مفهوم جديد از يک سيستم بزرگ و سيستم عامل مناسب برای سازمان های بزرگ OS/390
و حمايت از سرمايه گذاری مطمئن بوده و می باشد. (Functionality) وظيفه مندی ،( Integration ) راهگشای يکپارچگی

:در يک نگاه به شما می دهد عبارتند از OS/ امکاناتی که 390

• تجارت امنی را بر روی اینترنت، که به آن e-business گفته می شود، فراهم می آورد.
• هر نوع ساخت مدل و پیاده سازی پردازش در سرتاسر سیستم ها و شبکه ها در نظر گرفته شده است، و هر روند تجاری و بکارگیری هر شکل تراکنشی، داخلی یا خارجی را جذب می نماید.
• بکارگیری همه نوع محیط مهندسی نرم افزار، اعم از محل ذخیره سازی اطلاعات case tools تا تولید برنامه های کاربری را به صورت یکپارچه و هماهنگ جمع آوری کرده است. از آن جمله Java به عنوان یک زبان که هم در محیط وب و هم در کاربرد های عمومی استفاده می شود، در قالب Visual تعبیه شده است.
• تمرکز سرور های پراکنده و مدیریت متمرکز و یکپارچگی پردازش سرورها، برآیند کاهش هزینه در مدیریت و نگهداری را به همراه دارد.
• منابع داده ای هوشمند، فرصتی را فراهم آورده است تا داده های بزرگ در آن ذخیره شده و سپس داده های معنی دار پدید آید، تا بتوان مدیریت را به تصمیم گیری مناسب رساند.
• تکنولوژی OS/390 با ظرفیت های کوچک و همینطور سازمان های بزرگ تطبیق دارد.
• تکنولوژی OS/390 با مهارت های گوناگون سازمانی هماهنگی داشته و می تواند هم زمان مجموعه های کاری یکسانی را با مهارت های Unix mode یا MVS mode و … سرویس دهد.

OS/390 مجموعه ای از سيستم های عملياتی يکپارچه (Integrated) در کنار هم تشکيل شده است. اين سيستم ها با بيش از ۷۰ جزء پايه ای و گزينه اختياری در يک سيستم جامع ايجاد، آزمايش، بکارگيری و در حال توسعه و بهسازی می باشد. در ادامه مهمترين محصولات در اين مجموعه، بطور مختصر ارائه می گردد:

درOS/390  حفاظت و اندازه پذيری (ability Size) و کارايی بالايی برای بهره برداری از اينترنت و اينترانت به کار گرفته شده است و با بهره گيری از زبان های شی گرا (Object Oriented) مانند Java و  ++C در کنار ديگر زبان های موجود، نظر شما را به سرمايه گذاری مطمئنی سوق می دهد. استفاده کنندگان علاوه بر محيط TSO و استفاده از امکانات ISPF می توانند تحت سيستم عامل UNIX (يا به اختصار USS) فعاليت های خود را انجام دهند و در مجموعه های Server-Client و DCE با داده ها و با روش های دستيابی متعدد، به سهولت به اطلاعات بانک های اطلاعاتی گوناگون از طرق مختلف مانند  ODBCو JDBC دسترسی داشته باشند.

از قابليت های بالایOS/390  امکان بکارگيری پردازش های موازی يا Sysplex Parallel می باشد. اين امکان، بکارگيری سيستم بدون وقفه را حتی در مسافت های طولانی فراهم می آورد.

سيستمOS/390  قابليت بکارگيری هم زمان شبکه با پروتوکل های معروف همانند IP/TCP ، SNA و … را دارا می باشد و با استفاده از کارت SF/OSA فضای يک Server Open بسيار قوی را فراهم آورده است تا بطور همزمان از امکاناتEthernet ،Ethernet Fast ، شبکه هایATM ، Ethernet Gigabit استفاده شود. اين سيستم همچنين قابليت اتصال به کابل های نوری و اتصال به شبکه های مختلف را برقرار می سازد. در عين حال با امکانات قدرتمند يکServer ، از چندين جهت توانايی سرويس های متعددی را فراهم کرده است، که مهمترين آنها SSL يا امکان Layer Socket Secure  جهت امنيت ارتباطی در محيط های Open است تا انتقال اطلاعات با امنيت و اطمينان بيشتر صورت پذيرد.

در محيط شبکهOS/390  امکان مديريت، پيگيری و دنبال پذيری (Traceability) به صورت متمرکز وجود دارد تا مديران سيستم بتوانند:

• کاربران را در چندين شبکه ناهمگن مديريت نمايند.
• امکان چاپ يا Print را هم به صورت متمرکز و هم local فراهم آورند
• دسترسی به داده های توزيع شده را در يک قالب يکپارچه ميسر سازند
• امکان بهره برداری از ديسک های مشترک خارجی (حتی SAN) را آماده نمايند.
• پردازش و اجرای آن را (JOB) با توجه به حجم کار در ماشين های متعددی توزيع کرده و پاسخ را در هر نقطه خواسته شده ديگر (با قابليت Infoprint) به کاربر ارائه نمايند.

CICS به عنوان يک DC در محيط OS/390  کماکان توانايی های قبلی خود را دارا بوده و با امکانات سرويس دهی در) Webبه جای (Map می تواند خروجی های خود را در Browser به صورت html فراهم آورده و در يک server http به صورت تراکنشی عمل نمايد.

OS/390به عنوان يک سرور قدرتمند و يکپارچه ، از محرمانگی و Security بالايی برخوردار است و توسط محصول RACF امکانات زير را فراهم می آورد:

• کنترل دستيابی به منابع محافظت شده را قابل انعطاف نمايد،
• منابع اصلی و حساس سيستم محافظت گردد،
• برای هر محصول، اطلاعاتی مختص به آن محصول را ذخيره گرداند،
• با قابليت Profile پذيری، امکان انتخاب کنترل متمرکز و غير متمرکز را با سهولت زياد فراهم آورد،
• امکان بکارگيری و کاربرد در صفحات ISPF را داراست،
• شفافيت و سادگی برای کاربران ساده را دربر دارد،
• قابليت تعريف روال هايی را برای محرمانگی طبقه بندی شده گروه های کاری ميسر ساخته است،
• از OS/390 Firewall در محيط web استفاده می کند،
• محرمانگی DCE Server برای OS/390، قسمتی از امکانات اختياری می باشد که تحت RACF آماده شده تا بتواند کليه وظايف آماده شده را برای اين محيط فراهم آورد،
• LDAP Server این اجازه را در سیستم OS/390 فراهم می آورد تا دسترسی به LDAP Directory Storage  تحت RACF امکان پذیر شود.
• و سرانجام ، تحت RACF حتی قابليت دسترسی به داده های بانک های اطلاعاتی مانندDB2 ، علاوه بر کنترل های داخلی بانک های اطلاعاتی، نيز قابل حفاظت است.

از ديگر قابليت های مهم در سيستم OS/390 بکارگيری MQ و استفاده در برنامه کاربردی، با کاربرد message queuing می باشد، که امکان استفاده Off-Line برنامه های کاربردی را بدون تاثيرگذاری در داده ها و پردازش کاربران برقرار نمايد.

برای کاربردهایe-business ، e-learning،…  امکانات WebSpheare به عنوان بزرگترين Web Server شناخته شده می تواند در کليه جنبه های توليد، يکپارچگی(Integration) ، سرويس دهنده Web ،Email ،ftp ،… و حتی کاربرد در  Case tools استفاده شود.

ديگر امکانی که در محيط  OS/390بسيار درخشان است، بکارگيری انواع پايگاه های داده ای می باشد، و مهمتر آنکه بزرگترين بانک اطلاعاتی جهان يعنی DB2 در اين سيستم عامل به بهترين شکل ممکن بکارگيری شده است. علاوه بر امکانات يک پايگاه داده ای استاندارد، DB2 به عنوان اساس ساخت Data warehouse هم بکاربرده شده است. در کنار اين محصول قوی ، ابزار و tool های متعددی بکارگرفته شده است که قابليت اين بانک اطلاعاتی را دو چندان کرده است.

در پايان قابل ذکر است که امکانات قبلی که در MVS/ESA موجود بوده است، همانند DFSMS ، ISPF ، TSO ، JES ، SMF ، IBM Book Manager، DFSORT ، … همچنان کامل تر و موثر تر بکار می رود.

در ساختار جديد، تمام ثبات ها (registers) كه قبلاً ٣٢ بيتي بودند ٦٤ بيتی شدند. PSW كه در ساختار قبلي ٦٤ بيتي بود در ساختار z/Architecture ، ١٢٨ بيتي است. تمام دستور العمل هائي كه قبلاً بر روي عمل وندهاي (operands) ٣٢ بيتي عمل مي كردند اكنون مي توانند عمل وندهاي ٦٤ بيتي را بكار گيرند . علاوه بر آن ماشين هاي zSeries داراي حدود ١٤٠ دستور العمل جديد است. از جمله اين دستور العمل ها ، دستور العمل هايي است كه با كدهاي ASCII و UNICODE كار مي كنند.

ماشين هاي zSeries در سه حالت آدرس دهي مي توانند كار كنند. حالت هاي آدرس دهي ، ٢٤ و ٣١ ٦٤ بيتي. كه البته فقط حالت ٦٤ بيتي مخصوص z/Architecture بوده و در دو حالت ديگر براي سازگاري با سخت افزارهاي قبلي و نيز اجراي برنامه هاي آنها در نظر گرفته شده اند.

در تغيير ساختاري از 370/S به 390/ESA به تغيير آدرس دهي از ٢٤ بيت به ٣١ بيت، فضاي قابل آدرس دهي از ١٦ مگابايت به ٢ گيگابايت تغيير يافت ( افزايش ١٢٧ برابر ،) در حاليكه با افزايش آدرس دهي در z/Architecture به ٦٤ بيتي، فضاي آدرس دهي به ١٠ ×١٦ بايت (بخوانيد ١٦ اگزا بايت با علامت اختصاري EB) افزايش پيدا كرد . اين رقم ٨ ميليارد برابر بزرگتر از سقف قبلی، ١٨ يعنی ٢ گيگابايت در ساختار 390/ESA و يك تريليارد برابر بزرگتر از سقف ١٦ مگابايت در ساختار 370/S است.

با اين حجم افزايش حافظه مجازي اگر چه ديگر نيازي به Space Data نيست ولي در ساختار جديد بخاطر سازگاري با ساختار قبلي از آن پشتيباني مي شود.

يكي ديگر از مزاياي z/OS بر روي ماشين هاي zSeries ،سرعت بيشتر در كاربردهايي كه از (ES (Storage Expanded استفاده مي كنند است. بخاطر افزايش فضاي آدرس دهي، نيازي بهES نيست. در نتيجه زمان لازم براي انتقال page ها از ES به (CS(Storage Central حذف می شود.

همانطور كه قبلاً اشاره شد سيستم عاملOS/z همزمان با معرفي z/Architecture معرفي شد. اولين نسخه اين سيستم عامل V1R1 OS/z در اكتبر ٢٠٠١ به بازار آمد. بعد از آن به فاصله هر شش ماه نسخه جديدي ارائه شده است. آخرين نسخه فعال موجود در بازار ، V1R11 OS/z مي باشد. قراراست نسخه V1R12 در اواخر سال ٢٠١٠ ميلادی وارد بازار گردد . ضمناً آي بي ام بعد از نسخه V1R6 OS/z ، فاصله زماني بين نسخه هاي متوالی را به يك سال تغيير داد . هم اينک نسخه V1R9 در ايران در حال استفاده است و قرار است نسخ V1R10 و V1R11 نيز به زودی در اختيار کاربران قرار گيرد.

اگر چه OS/z براي ماشين هاي zSeries و نسل های بعدی طراحي و پياده سازي شده ولي برروي ماشين هاي G6, G5 9672 و 3000 Multiprise نيز در حالت ٣١ بيتي كار مي كند.

تمام اجزا 390/OS در z/OS موجود بوده و تغييرات لازم جهت بكارگيري امكانات z/Architecture در آنها انجام شده است. از جمله :

• بكارگيري حافظه حقيقي بيش از ٢ گيگابايت در
  • روش هاي دسترسي سنتي مانند QSAM, BSAM و غيره
  • سيستم فايل HFS
• و Extended Remote Copy

تغيير يافتند.

نرم افزارهاي كاربردي زير نيز امكان استفاده از فضاي بيش از ٢ گيگابايت را دارند:

• (DB2 version 6 (with PTF
• IMS Version 7

به غير از پشتيباني از حافظه حقيقي ٦٤ بيتي كه مهمترين تغيير در OS/z و V1R10 390/OS مي باشد، تغييرات ديگري نيز انجام گرفته كه عبارتند از:

 Intelligent Resource Director (IRD) IRD

يك خصيصه جديد Architecture/z است كه دامنه كنترل Manager Workload) WLM) را بر روي SM/PR در ماشين هاي z900 گسترش داده و امكان مديريت پويا بر روي منابع در محدوده Cluster LPAR ميسر مي سازد. طبق تعر ،يف Cluster LPAR به تعدادي LPAR كه تحت يك (CEC (Complex Electronic Central كار مي كنند اطلاق مي شود . براساس اهداف تعيين شده (Policies , (WLM بار را بين پردازنده ها ، Paths Channel و درخواست هاي O/I در LPAR هاي يك مجموعه بطور اتوماتيك تنظيم مي نمايد . در حقيقت IRD بجاي روش قبلي كه در آن كاربردها به منابع تخصيص مي يافت، منابع سيستم اعم از قدرت پردازش، Channel Paths ،Processor O/I را به كار بردها تخصيص مي دهد. بنا بر اين باعث كاهش هزينه و بالا رفتن بهره وري مي شود . IRD از سه جزء تشكيل شده است:

1. Channel Subsystem Priority Queuing
2. Dynamic Channel Path Management
3. LPAR Management

Managed System Infrastructure for Setup

ناميده مي شود، بعنوان يك msys for setup كه بطور خلاصه Managed System Infrastructure for Setup, z/OS در

و ساير نرم افزارهای z/OS جديد معرفي شده است. اين جزء جديد برای ايجاد سهولت در نصب و تغيير پيکربندی Base Element

.تحت آن معرفی می گردد

 .خيلي سريعتر و آسانتر انجام میشود Parallel Sysplex نصب و راه اندازي يك محيط  ،msys for setup با بكارگيري ،z/OS V1r1 در

اين كار از طريق تعريف و پياده سازي Policies ،پارامترهاي Parmlib و Security بصورت محاوره اي انجام مي شود.

نرم افزار (IBM License Manager (ILM

اين نرم افزار دو وظيفه اصلي دارد :

• اين نرم افزار اطلاعات مربوط به نرم افزارهاي مجاز بر روي يك ماشين خاص را نگهداري و استفاده از اين نرم افزارها را براساس درك شرايط قرارداد بكارگيري نرم افزار، مديريت مي كند.
• آي بي ام ILM را به عنوان يك ابزار در اختيار مشتري قرار ميدهد تا از اين طريق در صورتي كه مشتري نيازمند تغيير شرايط واگذاري نرم افزار باشد، راساً به تغيير آن اقدام كرده و بعداً به آي بي ام اطلاع دهد.

اين روش از تاخيري كه قبلاً در اثر نياز به تماس با فروشنده نرم افزار و گرفتن تائيد از ايشان يا گرفتن نسخه جديد بوجود مي آمد را از بين مي برد. از طرف ديگر قبل از اين ، هزينه نرم افزارها براساس ظرفيت سخت افزار محاسبه مي شد. با استفاده از نرم افزار ILM، مشتري مي تواند سخت افزار بزرگتري ( بيش از ظرفيت مورد نياز خود با در نظر گرفتن توسعه آينده ) خريداري نموده ولي هزينه نرم افزار خود را با توجه به استفاده از ظرفيت فعلي پرداخت نمايد.

بدين ترتيب با استفاده از نرم افزار ILM ، آي بي ام روش محاسبه هزينه نرم افزار را براساس نياز مشتري و استفاده واقعي از امكانات نرم افزاري تغيير داده است . در مشترياني كه قبلاً هزينه نرم افزار را به آي بي ام پرداخت مي كردند، اين تغيير به سمت واقعي تر شدن هزينه ميل پيدا كرده است.

در فوريه سال ٢٠٠٢ مدل هاي z800 از zSeries معرفي شدند. اين مدل ها از مدل هاي z900 از نظر ظرفيت كوچكتر و از لحاظ قيمت ارازانتر بود . ند همزمان با معرفي مدل هاي z800 ، يك نسخه جديد از OS/z موسوم به e.OS/z معرفي شد. حرف e مخفف e-commerce يا تجارت الكترونيكي است. در سال ٢٠٠٤ مدل جديدتر z890 همراه مدل z990 نيز به بازار عرضه شد . z/OS.e روي ماشين هاي z800 و در حالت ٦٤ بيت اجرا مي شود.

• نرم افزارهاي C+ + , C , JAVA و DB2 روي آن اجرا مي شوند .
• كاربردهاي نوشته شده تحت CICS, IMS, COBOL و FORTRAN روي آن اجرا نمي شوند.
• كامپايلرهاي COBOL, 1/PL يا FORTRAN تحت آن قابل استفاده نيستند.
• حداكثر ٨ Session TSO مي توان فعال نمود.
• براي كارهاي تحت UNIX طراحي شده و قيمت آن نيز در حد سيستم هاي Unix است.
• z/OS و z/OS.e داراي يك مجموعه كد هستند ولي برخي قسمت هاي كد براي z/OS.e غير فعال است.
• سيستم عامل 390/OS در سال ٢٠٠٤ از رده سرويس خارج شده است.

البته ماشين هاي z800 در حال حاضر قادر به پيشتيباني از كليه سيستم هاي عامل آي بي ام از جمله :

• VM/ESA
• VSE/ESA
• z/VM
• z/VSE
• zLinux
• OS/390
• z/OS
• z/OS.e

می باشند .